01 październik 2001

Polskie Państwo Podziemne i Armia Krajowa

Polskie Państwo Podziemne i Armia Krajowa - Marek Ney Krwawicz

Polskie Państwo Podziemne funkcjonujące na okupowanych przez Niemcy ziemiach polskich w latach II wojny światowej było niespotykanym w takiej skali zjawiskiem w dziejach podziemnej Europy.

W 1939r. obszar państwowy II Rzeczypospolitej okupowany został przez Niemcy i ZSRR (przy czym ZSRR okupował ponad 50% terytorium Polski). Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej w 1941r. całość ziem polskich znalazła się pod okupacją niemiecką nastawioną na biologiczne wyniszczenie narodu polskiego.

Stolica Polski - Warszawa, okupowana przez Niemcy, pozostawała dla Polaków nadal centrum podziemnego życia politycznego. Tu we wrześniu 1939r. utworzona została Służba Zwycięstwu Polski, konspiracyjna struktura wojskowo-polityczna, która była początkiem rozbudowanego potem podziemnego państwa. Kształtujące się stopniowo od jesieni 1939r. Polskie Państwo Podziemne w latach 1943 - 1944 funkcjonowało w swej najbardziej dojrzałej formie. Najwyższą władzę w tym państwie sprawował Delegat Rządu RP na Kraj, który w 1944r. był wicepremierem (działającego na obczyźnie) Rządu RP. Kolejno funkcję Delegata Rządu pełnili: Cyryl Ratajski „Wartski”, Jan Piekałkiewicz „Juliański”, Jan Stanisław Jankowski „Soból”, Stefan Korboński „Zieliński”.

Konspiracyjnym parlamentem była reprezentacja najważniejszych stronnictw i ugrupowań politycznych (Polityczny Komitet Porozumiewawczy - Krajowa Reprezentacja Polityczna) występująca w latach 1944 - 1945 pod nazwą Rada Jedności Narodowej. W podziemnym parlamencie reprezentowane były najważniejsze stronnictwa polityczne: Stronnictwo Ludowe, Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Narodowe oraz mniejsze ugrupowania. Poza układem parlamentarnym pozostawała Polska Partia Robotnicza nie uznająca konstytucyjnego Rządu RP i całkowicie zależna od ZSRR (reprezentująca jego interesy).

W 1944r. przy Delegacie Rządu działała Krajowa Rada Ministrów. Delegat Rządu kierował pracami podległej mu Delegatury Rządu RP na Kraj składającej się z 18 departamentów będących odpowiednikami ministerstw Rządu RP na obczyźnie. Działania Delegatury obejmowały swym zasięgiem, na tyle na ile pozwalały na to warunki okupacji i terroru wroga, wszystkie dziedziny życia społecznego. Przede wszystkim było to tajne nauczanie na wszystkich szczeblach, od powszechnego przez średnie do wyższego (Prowadzono min. tajne nauczanie na podziemnych Uniwersytetach w Warszawie, Krakowie, Wilnie, Lwowie). Bardzo ważne było także propagandowe oddziaływanie na społeczeństwo poprzez prasę konspiracyjną. Ogółem w całym okresie wojny ukazywał o się około 1500 tytułów. Poza tym organizowano podziemny aparat administracyjny zdolny do podjęcia pracy w chwili restytucji niepodległego państwa.

Najistotniejszym jednak z punktu widzenia walki z okupantem pionem Polskiego Państwa Podziemnego była jego siła zbrojna - Armia Krajowa, stanowiąca integralną część Sił Zbrojnych RP i podlegająca działającemu na obczyźnie Naczelnemu Wodzowi. Kolejnymi dowódcami Służby Zwycięstwu Polski - Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej byli: gen. Michał Tokarzewski - Karaszewicz „Torwid”, gen. Kazimierz Sosnkowski „Godziemba”, gen. Stefan Rowecki „Grot”, gen. Tadeusz Komorowski „Bór”, gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”. Najwyższym organem dowodzenia była Komenda Główna składająca się z 7 Oddziałów Sztabu oraz Biur i specjalistycznych komórek kierowniczych. Teren II RP podzielony był na Obszary i Okręgi na czele których stały ich komendy stanowiące w zmniejszonym zakresie odbicie Komendy Głównej. Głównym zadaniem Armii Krajowej było przygotowanie i przeprowadzenie w końcowej fazie wojny (zgranego z działaniami aliantów) powstania powszechnego, które miało uwolnić od okupanta ziemie polskie. W walce bieżącej skupiono się przede wszystkim na samoobronie (uwalnianie aresztowanych, obrona przed pacyfikacjami) i uderzaniu w aparat terroru okupanta (likwidacja funkcjonariuszy gestapo i SS). Działania te prowadził specjalny pion walki pod nazwą Kierownictwo Dywersji (płk August Emil Fiedorf). Poza tym tworzono oddziały partyzanckie mające zaprawiać żołnierzy w bieżących akcjach do walki powstańczej.

W wyniku scalania w Armii Krajowej konspiracyjnych organizacji wojskowych stała się ona ogólno narodową armią, liczącą, w 1944r, ponad 350 tys. żołnierzy. Ważnym dla aliantów był prowadzony przez AK wywiad obejmujący znaczne tereny Europy. M.in. rozszyfrowano miejsca produkcji niemieckiej broni rakietowej V1 i zdobyto części V2 dostarczając je do Londynu. Prowadzono też wojnę psychologiczną - Akcję „N” pozorującą istnienie opozycji wewnątrz-niemieckiej. Wydano 1 milion egz. druków „N”. W 1944r. Armia Krajowa przystąpiła do realizacji operacji „Burza” czyli uderzania na cofających się Niemców. Samodzielnie wyzwoliła szereg miejscowości. Rozpoczęte 1 sierpnia 1944r. Powstanie Warszawskie wobec braku pomocy z zewnątrz upadło po 63 dniach walki. Wobec postępującej ofensywy radzieckiej 19 stycznia 1945r Armia Krajowa zostałaa rozwiązana. W lipcu 1945r. nastąpiło też samo rozwiązanie cywilnych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. żołnierze Armii Krajowej byli represjonowani przez rządzących w Polsce od 1944r. komunistów i radzieckie NKWD.

Źródło: Strona internetowa Koła b. Żołnierzy AK - Oddział Londyn

WRÓĆ